Sağlık hizmetinde “herkese aynı reçete” devri kapanıyor. Fonksiyonel sağlık yaklaşımı; genetik, çevre ve yaşam tarzı etkenlerini sistemsel olarak değerlendirip kök nedenlere odaklanan, kişiye özgü planlar oluşturmayı hedefler. Bu yaklaşım, yaşam tarzı tıbbının altı temel ayağı (beslenme, hareket, uyku, stres yönetimi, sosyal bağlar, riskli maddelerden kaçınma) ile pratiğe dökülür.
Neden “Bireysel Danışmanlık” Dönemi?
Kişiselleştirme: IFM’nin “fonksiyonel tıp matrisi” gibi araçlar, kişinin öyküsünü ve biyolojik dengesizliklerini haritalamaya yardımcı olur.
Kanıta dayalı yaşam tarzı temeli: Yaşam tarzı tıbbı, kronik hastalıkların kök nedenlerini hedefleyen ve güçlü kanıt temeli olan bir çerçevedir.
Paylaşımlı karar verme: Kişi ve uzman, risk-fayda bilgilerini birlikte değerlendirerek kararı paylaşır; NICE kılavuzu bunu tüm bakım ortamlarında önerir.
Merkezimizde Model: NCP + IFM Çerçevesi + SDM
Bireysel danışmanlıkta şu iskeleti kullanıyoruz:
NCP (Nutrition Care Process): Değerlendirme → Tanı → Müdahale → İzlem. RDN (diyetisyen) için standardize süreç, kişiye özel içerik.
IFM fonksiyonel matrisi: Semptomları “kök neden” penceresinden düzenler, kişiselleştirilmiş strateji taslağı sağlar.
Paylaşımlı Karar Verme (SDM): Karar destek araçları ve açık risk iletişimi.
Seans Yapısı (Örnek)
1. Görüşme (60–75 dk): Kapsamlı öykü, hedefler, yaşam tarzı taraması, gereken durumlarda laboratuvarlar. (IFM çerçevesi + NCP) IFM+1
Plan Tasarımı: Akdeniz odaklı beslenme örüntüsü, uyku-stres-hareket protokolleri, günlük yaşamda uygulanabilir taktikler. (Yaşam tarzı tıbbı sütunları) American College of Lifestyle Medicine
Davranış Değişimi: Motivasyonel görüşme tekniği (MI) ile hedef/engellerin netleşmesi; MI’nin fiziksel aktivite ve sağlık davranışlarını iyileştirdiğine dair güncel meta-analizler var. PubMed+1
Takip (2–4 haftada bir): Ölçümler, sonuçların gözden geçirilmesi, plan optimizasyonu. (NCP izlem adımı) andeal.org
Kanıtlar Ne Diyor?
Diyetisyen liderliğinde MNT: 2024 AJCN sistematik derlemesi; prehipertansiyon/hipertansiyonda RDN tarafından verilen tıbbi beslenme tedavisinin kan basıncı ve kardiyovasküler çıktıları iyileştirdiğini gösteriyor.
Tele-beslenme: RDN destekli uzaktan programların kan basıncı ve kilo gibi göstergelerde yarar sağlayabildiğine dair RCT ve incelemeler var (bağlama göre sonuçlar değişebilir).
Diyet danışmanlığı: Orta-ileri yaş yetişkinlerde kardiyometabolik sağlıkta iyileşme ile ilişkili; seans yoğunluğu önem taşıyor.
Motivasyonel görüşme: Yetişkinlerde fiziksel aktivite ve sedanter davranışta anlamlı iyileşmeler bildirildi.
İzlediğimiz Metrikler ve Araçlar (Akıllı Kullanım)
Temel biyobelirteçler: Kan basıncı, bel çevresi, vücut kompozisyonu, glisemik göstergeler — klinik gereklilik ve hekim işbirliği ile.
Giyilebilirler & dijital takip: HR/aktivite gibi metriklerde giyilebilirlerin doğruluğu değişkendir; son yıllardaki derlemeler, özellikle HRV ölçümlerinde sınırlılıkları vurgular. Karar verirken bu sınırlamaları göz önünde tutuyoruz.
CGM (Sürekli glikoz ölçer): Diyabet bakımında güçlü kanıt vardır; diyabeti olmayanlarda klinik kullanım için yorum ve fayda çerçevesi netleşmemiştir, temkinli yaklaşırız.
Mikrobiyota testleri: Klinik rutinde geniş çaplı kullanım için kanıt yetersizdir; güncel uluslararası konsensüs ve AGA yayınları, endikasyonları sınırlı alanlarla çizer.
Özet: Araçlar hedefe hizmet ettiği sürece değerlidir. Her ölçüm, klinik bağlam ve kişisel hedeflerle anlam kazanır.
8 Adımda Bireysel Danışmanlık Planı
Hedef haritalama & değerler: SDM ile “Sizin için başarı nedir?” sorusunu netleştiririz.
Beslenme stratejisi: Kanıta dayalı örüntüler, kültürel tercihler, bütçe ve pratik engellerle uyumlu plan. (Yaşam tarzı tıbbı)
Hareket reçetesi: Haftalık karışık plan (dayanıklılık + kuvvet + esneklik), MI ile sürdürülebilir hedefler.
Uyku protokolü: 7–9 saat hedefi, ışık hijyeni, ritim. (LM sütunları)
Stres regülasyonu: Nefes/mindfulness, sosyal bağları güçlendirme. (LM güncellemeleri)
Riskleri azaltma: Tütün/alkol gibi riskli maddelerden uzak durma; relaps önleme stratejileri.
İzlem ve geri bildirim döngüsü: NCP’ye göre ölçülebilir çıktılar ve düzenli revizyon.
Tıbbi ekip ile işbirliği: Hekim ve ilgili uzmanlarla koordinasyon — fonksiyonel yaklaşım tamamlayıcıdır, yerine geçmez.
SSS
Bireysel danışmanlık ne kadar sürede sonuç verir?
Kişiye göre değişir; 8–12 haftada anlamlı iyileşmeler sık görülür, 3–6 ayda kalıcı alışkanlıklar oturur. (Danışmanlık yoğunluğu ve takip önemlidir.)
Tele-görüşmeler etkili mi?
Bağlama göre değişmekle birlikte BP/kilo gibi göstergelerde yararlı sonuçlar bildirilmiştir; yüz yüze ile benzer sonuçlar veren çalışmalar da mevcuttur.
CGM’yi diyabetim yokken kullanmalı mıyım?
Genel popülasyonda rutin kullanım için net bir uzlaşı yoktur; gereksiz anksiyete ve yanlış yorum riski olabilir. Diyabet/özel endikasyonlarda hekim önerisiyle.
Kaynaklar
IFM: Fonksiyonel tıp çerçevesi ve matrisi. IFM
ACLM: Yaşam tarzı tıbbının 6 sütunu ve güncel perspektifler. American College of Lifestyle Medicine
NICE SDM kılavuzu ve SDM literatürü. NICE
RDN-liderliğinde MNT ve diyet danışmanlığı kanıtları. PubMed
Motivasyonel görüşme meta-analizi. PubMed
Tele-beslenme / uzaktan müdahaleler. AHA Journals
CGM ve giyilebilirler konusunda temkinli yaklaşım. PMC
Mikrobiyota testleri: AGA kılavuz/konsensüs. PubMed
Tıbbi uyarı: Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı/tedavi yerine geçmez. Kişisel sağlık durumunuz için hekiminize ve diyetisyeninize başvurun.