Mobil takip sistemleri; akıllı saat/yüzük gibi giyilebilirler, telefon uygulamaları, sürekli glikoz ölçerler (CGM) ve hasta bildirimli ölçekler (PRO) ile günlük yaşamdan veri toplayıp klinik kararı destekleyen araçlardır. Fonksiyonel tıpta hedef; kök nedenleri daha görünür kılmak, kişiye özel planları ölçülebilir hâle getirmek ve izlem döngülerini hızlandırmaktır.
Neleri Takip Ediyoruz?
-
Hareket & kardiyo: adım, dakika başına yoğunluk, nabız, toparlanma.
-
Otonom sinyal: istirahat nabzı, HRV (gece/istirahat penceresi).
-
Uyku: süre, verim, düzensizlik; gerekirse uyku hijyeni çıktıları.
-
Beslenme & glisemik yanıt: öğün günlükleri ve uygun endikasyonda CGM.
-
Stres & duygu durumu: kısa anketler (PRO), nefes/gevşeme uygulamaları.
-
Semptom & ilaç takibi: baş ağrısı, gastrointestinal yakınmalar, ilaç uyumu vb.
Faydalar ve Sınırlar (Özet)
Faydalar: öz-izlem ile farkındalık, hedefe göre kişiselleştirme, erken uyarı sinyalleri, ekip içi ortak dil.
Sınırlar: cihazlar arası doğruluk farklılıkları (özellikle yüksek yoğunluklu egzersizde HR/HRV), uyku evreleritahmininde değişkenlik, veri yükü ve yansıma anksiyetesi (ör. uyku metriklerine aşırı odaklanma). Cihaz verileri klinik yargının yerine geçmez; bağlam içinde anlam kazanır.
Regülasyon ve İddia Sınırı
-
Her uygulama “tıbbi cihaz” değildir; iddia ve risk düzeyi belirleyicidir. Klinik tanı/tedavi iddiası taşıyan yazılım ve belirli cihazlar düzenlemeye tabi olabilir.
-
CGM: Diyabet bakımında güçlü bir kanıt temeli ve genişleyen kullanım alanı vardır; diyabeti olmayanlarda rutin kullanımı konusunda net bir uzlaşı yoktur ve dikkatli yorum gerekir.
-
Tüketici giyilebilirleri: Nabız/uyku gibi metrikleri verir ancak çoğu tanısal değildir; klinik amaçlı kullanımda entegrasyon ve doğrulama önemlidir.
Entegrasyon: Veriyi Tek Ekranda Toplamak
-
Klinik veri alışverişi: modern birlikte çalışabilirlik standartlarıyla yapılır.
-
Kişisel cihaz verisi: HealthKit/Health app (iOS) ve Health Connect/Google Fit (Android) gibi depolar üzerinden, kullanıcının izniyle uygulamalara aktarılabilir.
-
Ortak şema: hareket/uyku gibi veriler için açık şemalar ve etiketler; farklı markaları aynı dile çevirir.
-
Pano tasarımı: “bir bakışta” özet + zaman çizelgesi + uyarı/aksiyon kartları.
Güvenlik ve Gizlilik İlkeleri
-
Sağlık verisi özel nitelikli kişisel veridir; açık rıza, asgari veri ilkesi, şeffaflık, şifreleme ve erişim yetkileri vazgeçilmezdir.
-
Sağlık uygulamalarında kalite etiketleri/standartlar (tasarım, doğrulama, güvenlik) kullanıcıyı korur; klinik ortamlarda yazılım yaşam döngüsü yönetimi esastır.
Klinik İş Akışında 8 Adımlı Uygulama Planı
-
Amaç & gösterge seti: Kilo, enerji, uyku, glisemik yanıt gibi 3–5 öncelik.
-
Cihaz/uygulama seçimi: Ölçmek istediğin çıktıya göre en uygun sensör/uygulama.
-
Onboarding: Rıza metinleri, veri paylaşımı, veri güvenliği ve “ne, ne zaman, neden?” anlatımı.
-
Ölçüm pencereleri: Örn. HRV için gece istirahat, CGM için öğün sonrası etiketleme.
-
Pano & uyarılar: Eşikler, trendler ve klinik aksiyon kartları (ör. “uyku <6s, 3 gün üst üste”).
-
Davranışsal destek: Hatırlatıcılar, küçük hedefler, motivasyonel görüşme dili.
-
İzlem döngüsü: 2–4 haftada bir geri bildirim; gereksiz metrikleri kaldır, gürültüyü azalt.
-
Değerlendirme: Sonuç göstergeleri, memnuniyet ve kalite iyileştirme.
Bireyler İçin “Akıllı Kullanım” Kılavuzu
-
Az ölç, öz ölç: 2–3 anlamlı metriğe odaklan (uyku süresi, adım+kuvvet, öğün ritmi).
-
Doğru zamanda ölç: HRV/istirahat nabzını gece penceresinde değerlendir.
-
Veriyi eyleme çevir: Sadece bakma; uyku hijyeni, öğün planı ve kısa yürüyüş kırıkları planla.
-
Skora takılma: Günlük dalgalanmaları değil, haftalık trendleri izleyip sakin kal.
-
Medikal durumlar: Diyabet, tiroid, gebelik vb. varsa takibi mutlaka klinik ekibinle birlikte planla.
SSS
“Giyilebilirim yüzde yüz doğru mu?”
Hayır. Dinlenmede doğruluk daha yüksek, yoğun egzersizde sapmalar artabilir. Uyku evreleri tahmini cihazdan cihaza değişir.
“CGM’yi diyabetim yoksa kullanmalı mıyım?”
Genel kullanım için standart bir öneri yoktur; veri yorum riski ve anksiyete doğurabilir. Klinik endikasyonda, uzmanla karar verilir.
“Uygulamam tıbbi cihaz mı?”
Klinik iddia ve risk düzeyine göre değişir; kimi yazılımlar düzenlemeye tabidir, kimileri değildir.
Kaynaklar
-
Dijital sağlık rehberleri ve sınıflandırma: WHO’nun dijital müdahale kılavuzu ve sınıflandırması. Dünya Sağlık Örgütü+2NCBI+2
-
ABD düzenlemeleri (yazılım & uygulamalar): FDA’nin “Device Software Functions & Mobile Medical Applications” sayfası ve 2022 kılavuzu; dijital sağlık rehber listesi. U.S. Food and Drug Administration+2U.S. Food and Drug Administration+2
-
AB düzenlemeleri (MDR/SaMD): MDCG rehberleri ve yazılım için klinik değerlendirme kılavuzu. Public Health+1
-
Birlikte çalışabilirlik: HL7 FHIR genel bakış (R5/R6), eCQI sayfası. HL7+2FHIR Build+2
-
Açık veri şemaları: Open mHealth/IEEE 1752.1 standardı ve çalışma grubu kaynakları. Open mHealth+2sagroups.ieee.org+2
-
Platform entegrasyonu: Apple HealthKit ve Google Fit geliştirici dokümanları. Apple Developer+1
-
Uygulama kalite standartları: IEC/ISO 82304-1 ve 82304-2 (sağlık yazılımı ve uygulama kalite etiketi); değerlendirme yazıları. The Lancet+3ISO+3ISO+3
-
mHealth etkinliği (davranış & kilo): Meta-analiz/şemsiye derlemeler ve BCT (davranış değişikliği teknikleri) bulguları. mhealth.jmir.org+5Nature+5jmir.org+5
-
Giyilebilir doğruluğu (nabız/HRV/uyku): Güncel sistematik inceleme ve validasyon çalışmaları. MDPI+5PMC+5Nature+5
-
Uyku takibinde aşırı odaklanma (orthosomnia): Kavramsal yazılar ve öneriler. OUP Academic+2PMC+2
-
CGM: standartlar ve kapsam: ADA 2025 Teknoloji Bölümü, özet/duyurular ve diyabet dışında kullanım tartışmaları. PMC+3diabetesjournals.org+3diabetesjournals.org+3
-
OTC/erişim örnekleri: Dexcom’un reçetesiz CGM ürünüyle ilgili haber/duyuru özeti. Investopedia
-
Gizlilik & veri koruma: GDPR’da sağlık verisi (özel nitelikli) tanımı ve işleme koşulları; kurum rehberi. gdpr-info.eu+1
Tıbbi/etik uyarı: Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı/tedavi veya hukuki/düzenleyici görüş yerine geçmez. Uygulamalar, ülke mevzuatı ve klinik yönergeleri doğrultusunda, yetkili ekiplerin sorumluluğunda planlanmalıdır.